Zonder zijwieltjes, mét begeleiding en aanmoediging

Studeren is als leren fietsen zonder zijwieltjes. Je mag vallen in een veilige omgeving, als je maar weer opstaat. Serge Feldmann, senior beleidsadviseur studentenwelzijn bij Hogeschool Rotterdam, ziet het als zijn missie om studenten te helpen met het ontwikkelen van veerkracht.

Wat betekenen studiesucces en studentenwelzijn precies?

"Studiesucces betekent dat we studenten een betekenisvolle opleiding willen geven én goed voorbereiden op de arbeidsmarkt. De pay-off van onze hogeschool is 'Toekomstmakers'.

Wij voegen daar vanuit studentenwelzijn iets aan toe: veerkrachtige vitale toekomstmakers. Als je na een jaar in je werkzame leven uitvalt vanwege een burn-out, hoe professioneel is dat dan? Dan heb je kennelijk niet geleerd om stress binnen een zekere bandbreedte te houden en om te gaan met tegenslagen.

Studeren is niet alleen een kwestie van een diploma behalen, maar ook van de vaardigheden die je nodig hebt om na je studie veerkrachtig en succesvol te zijn in de maatschappij.”

Er is veel te doen over prestatiedruk, stress en voortijdige uitval van studenten. Wat zijn jullie bevindingen?

“We merken dat veel studenten erg beschermd zijn opgevoed. Curlingouders poetsen alle obstakels weg en volgen hun kind met tracking-apps. Veel studenten zijn gewend dat ze altijd hun ouders te hulp kunnen roepen. Maar op de stageplek kunnen papa of mama niet bijspringen. 

Tegelijk zijn er ook studenten die juist opgegroeid zijn in pittige omstandigheden en niet konden rekenen op steun. Zij denken soms juist dat ze het allemaal alleen moeten doen.

Studenten moeten leren om zelfstandig met uitdagingen om te gaan, maar dat is niet voor iedereen gemakkelijk. We zien zelfs sommige studenten een lijstje van stresssignalen presenteren, als een soort gebruiksaanwijzing voor hun studieloopbaancoach. Dan denk ik: nee, hier leer je zonder zijwieltjes. Je mag vallen, want je gaat niet hard. Je gaat gecontroleerd en veilig op je bek, en wij helpen je weer overeind.” 

Wat speelt er bij studenten?

“Veel studenten beginnen aan hun studie met de gedachte: ik moet laten zien dat ik het al kan. Maar je komt hier juist om te leren. Kies iets wat je uitdaagt, niet wat je al beheerst. Daarnaast moeten we veel reëler zijn over de verwachtingen van de studie. Studenten denken dat ze de opleiding in vier jaar gaan doen, maar volgens het CBS is de gemiddelde studieduur 4 jaar en 10 maanden. We blijven met elkaar echter het ideale plaatje schetsen over nominaal studeren zonder obstakels. Leer mensen om die hobbelige weg te berijden, af en toe een tegenslag te incasseren en soms een klimmetje te doen.”

Hoe zit het met de prestatiedruk voor studenten?

“Die zit vooral in het hoofd van studenten. De gedachte ‘ik mag niet falen’ creëert stress. Terwijl je ook kunt denken: ‘Ik doe mijn best, en als het niet lukt, leer ik ervan.’ Wat je jezelf vertelt, bepaalt hoe je iets beleeft. 

Levi van Dam, hoogleraar Veerkrachtig Opgroeien, betoogt dat jongeren met psychische problemen niet per se meer therapie nodig hebben. Het lijkt alsof studenten steeds meer mentale problemen hebben, maar hij vond geen significante toe- of afname ten opzichte van eerdere generaties. 

Wat wel veranderd is: Gen Z praat uit zichzelf makkelijker over somberheid of depressie. Ze schamen zich minder. Wij, de ‘boomers, zijn vervolgens snel geneigd te zeggen: ‘Dan is er iets mis, doe er iets aan!’. Maar dat is lang niet altijd nodig. Studenten geven aan simpelweg even gehoord en gezien te willen worden.”

Wat is de rol van de Hogeschool daarbij?

“Wij vinden het onze rol om studenten te leren beter met tegenslag om te gaan, bijvoorbeeld met psycho-educatie en vaardigheden op het gebied van zelfregulatie. Als je een tegenslag hebt gehad in je stage, ga dan eens na welk verhaal jij jezelf vertelt over dat resultaat. En welke winst zit er in die ervaring, ook al zie je dat op dit moment nog niet? 

We werken ook aan praktische en preventieve hulpmiddelen, zoals modules over stressreductie of uitstelgedrag. Hiermee investeren we aan de voorkant, zodat we achteraf minder hoeven te repareren. Door dit in te bouwen in het curriculum helpen we de docenten om studenten hierbij te begeleiden.”

Het gaat dus om een accentverschuiving naar preventief werken.

“Dat klopt. Nu helpen we vaak als het al misgaat, maar liever laten we stress en mentale problemen niet uit de hand lopen. Dit begint met mindset: studentenwelzijn is van iedereen: van docenten, begeleiders én studenten zelf. 

We hebben al veel voorzieningen om studenten te ondersteunen, sinds kort allemaal vastgelegd in een handboek voor alle instituten. En er is iets eenvoudigs dat docenten en andere begeleiders direct kunnen doen: luisteren.”

Jullie hebben ook de Kopzorgenraad in het leven geroepen. Wat is dat?

“Dit is een groep studenten die meedenkt over ons beleid en dienstverlening. Ik zie ze eens in de vier weken. Ze geven feedback, stellen vragen en gaan ook zelf op onderzoek uit. Het helpt hen ook om te begrijpen hoe de hogeschool werkt, bijvoorbeeld dat er allerlei belangen spelen en besluitvorming lang kan duren. Ze leren veel, en wij ook.”

Wat motiveert jou persoonlijk in je werk?

“Het faciliteren van persoonlijke ontwikkeling is de rode draad in mijn werk. Ook pijnlijke momenten brengen groei, zelfvertrouwen en meer tevredenheid. Als studenten daardoor steviger staan en bijdragen aan de wereld, dan ben ik tevreden. Ik ben echt op missie: veerkrachtige en vitale toekomstmakers vormen, die stevig in hun schoenen staan. 

Het onderwijs hoeft studenten niet te behoeden voor elke hobbel op de weg. Wel moeten we ze leren hoe je met die hobbels omgaat, mét zelfkennis, reflectie en de juiste tools in je rugzak. Studeren zonder zijwieltjes dus. Maar wel iemand aan de kant die je weer helpt opstaan als je onderweg eens valt.”

Kijk voor meer informatie op de pagina van Studentenwelzijn